Veel bermen en overhoeken in de gemeente Leeuwarden worden onderhouden als hooiland. Gilberto Squizzato, ecologisch hovenier bij de gemeente, vertelt wat er bij dit type beheer komt kijken.
‘Als iets kenmerkend is voor Friesland dan is het ongetwijfeld grasland. Ook in de gemeente Leeuwarden voeren groene velden de boventoon. Om grasland te kunnen blijven, moeten deze velden regelmatig gemaaid worden.
De gemeente Leeuwarden heeft verschillende manieren om te maaien en een ervan is hooilandbeheer, een beheermethode die zo oud is als de beschaving. In de landbouw wordt hooilandbeheer – de naam zegt het al – toegepast om hooi te winnen voor het vee. Maar in Leeuwarden is het hoofddoel het behouden en versterken van de soortenrijkdom.
We hebben meer dan honderd graslanden en bermen in hooilandbeheer, wat neerkomt op ongeveer vijftig hectare. In de praktijk betekent dit: maaien, het maaisel een paar dagen laten liggen en dan afruimen. Voor het maaien van grote oppervlaktes gebruiken we een trekker met een trommelmaaier, een hooihark legt het maaisel vervolgens in rillen en het afruimen gebeurt met een hooiwagen. Kleinere graslanden en bermen maaien we met een vingerbalkmaaier en het afruimen gebeurt meestal handmatig.
We monitoren de bermen en graslanden regelmatig om zicht te krijgen op de ontwikkeling ervan. De resultaten leggen we vast in plantenlijsten die worden opgeslagen op verspreidingsatlas.nl. Zo bouwen we veel kennis op, die de basis vormt voor ons beheer.
De bodem bestaat hier voornamelijk uit zeeklei, al vinden we in het oosten van de gemeente ook zand- en veengronden. Doordat kleigrond rijk is aan voedingsstoffen en het vermogen bezit om vocht vast te houden, zijn grassen in het voordeel ten opzichte van (bloeiende) kruiden. Toch is het mogelijk om op deze rijke zeeklei een kruidenrijk grasland te ontwikkelen. Doordat je bij hooilandbeheer het maaisel steeds afvoert, treedt er verschraling op. Dit verschralingseffect in combinatie met het juiste maaitijdstip en inzaaien, zorgt voor de bloemrijke velden en bermen.
We streven naar een zo natuurlijk mogelijke vegetatie met de soorten die hier thuishoren. De gemeente Leeuwarden heeft een eigen zadenbank. Zaden van inheemse soorten worden lokaal geoogst en verwerkt. Uit deze zadenvoorraad worden mengsels gemaakt en soms ingezaaid om de soortenrijkdom op de graslanden en in de bermen te versterken. Het inzaaien doen we op basis van de monitoring en het inschatten van de kans op succes. Meestal zijn de gebieden die een bepaald verschralingsniveau hebben bereikt het meest kansrijk.
De graslanden worden meestal één tot twee keer per jaar gemaaid. Hierbij is gefaseerd maaien de norm, waarbij vooral bloeiende stukken blijven staan. Zo hebben insecten, amfibieën en andere dieren plekken om te schuilen en te foerageren. Om dezelfde reden laten we ook ’s winters delen van de vegetatie staan.
Omdat ieder jaar anders is (nat, droog, warm of koud), staan we steeds voor nieuwe uitdagingen, waarin successen worden geboekt en er soms tegenvallers zijn. Maar ons doel is duidelijk: samen met collega’s zorgen voor mooie en soortenrijke graslanden en bermen. Hiervoor is de motivatie en ervaring van de maaiers van essentieel belang. En die zijn in ons maaiteam top!’